St. Anthoniusgilde 600 jaar
Vrije Gildedag op 24 augustus 2003 in verband met het 600-jarig bestaan.
Een stukje geschiedenis.
Men heeft altijd vermoed dat het St. Anthoniusgilde, een schuttersgilde, ontstaan is in 1449. Zeker wist men dat echter niet omdat schuttersgilden - in tegenstelling tot bijvoorbeeld ambachtsgilden - geen formele oprichtingsakten kennen. Schuttersgilden ontwikkelden zich gewoonlijk rondom een altaar van de parochiekerk, in dit geval de kerk van de St.Lambertusparochie in Beers. Deze parochie wordt genoemd in schenkingsakten van Heer Jan van Kuyk in 1308 en in het testament van zijn weduwe Jutta van Nassau in 1312. Echter, in 1402 werd er in de St.Lambertuskerk een dubbelaltaar opgericht ter ere van St.Jan en Sint Anthonius en om dit altaar is een broederschap ontstaan. Daarnaast zijn er akten uit 1403 waaruit blijkt dat er schenkingen werden gedaan aan de bedienaar van dat altaar, de vicaris. En omdat de schenkers lid waren van deze broederschap, mag men er van uit gaan dat er in dat jaar al een broederschap of gilde bestond. Vandaar dat aangenomen mag worden dat het St. Anthoniusgilde niet in 1449, maar reeds in 1403 is ontstaan. St.Anthonius werd uiteindelijk de meest populaire van de twee heiligen, omdat hij werd geacht mensen en hun vee te beschermen tegen epidemieën en veeziektes. ‘St.Tunnis met het verken’ werd hij vanwege dat laatste ook wel genoemd en met een varken ook afgebeeld. Bovendien is hij bekend van het rijmpje dat men opzei als je iets kwijt was: "Heilige Anthonius, beste vrind, maak dat ik mijn…. weer vind”. En het is wellicht dankzij deze populariteit dat de broederschap naar deze heilige is vernoemd.
Het St. Antoniusgilde heeft zich in de loop van de tijd ontwikkeld tot een schuttersgilde, waarbij de religieuze kant op den duur wat meer naar de achtergrond verdween maar nooit helemaal is losgelaten. Het gilde had tot taak het veiligstellen van kerkelijke eigendommen en het beschermen van het dorp en eigen bezit tegen loslopend volk, zoals gedeserteerde en plunderende soldaten en ‘ander gespuis’. Dat was geen overbodige luxe, want in die tijd werd er nogal eens gevochten in deze contreien. Denk maar eens aan de slag op de hei in 1574 bij Mook of de verovering van de vestingstad Grave in 1568 door de Hertog van Parma en de herovering daarvan door Prins Maurits in 1602.
Overigens waren de wapens waarover de broederschap in die tijd beschikte naar onze maatstaven gemeten weinig indrukwekkend: pieken, hellebaarden en een enkele musket. Die oude wapens worden overigens nog altijd meegedragen bij officiële gelegenheden en het geweer wordt gebruikt voor het ‘koningschieten’.Het koningschieten is een wedkamp, per gilde afzonderlijk of met andere gilden, waarbij het de bedoeling is om een volgens oude tradities vervaardigde houten vogel van een schutsboom te schieten. De winnaar wordt koning genoemd en deze kan, na meermalen koning te zijn geweest binnen een bepaalde periode, keizer worden. De winnaar levert een zilveren schild aan de broederschap en die schilden- bij elkaar een kostbaar bezit - worden tentoongesteld bij officiële gelegenheden zoals een gildedag.
Binnen de gemeente Cuijk kennen we drie ‘soorten’ koningschieten:
* het ‘Gemeentekoningschieten’ voor alle gilden uit de gemeente Cuijk,
* het ‘Overlaattreffen’ waaraan - naast het St.Anthoniusgilde, ook de gilden van Gassel en Linden deelnemen en
* het koningschieten van het St.Anthoniusgilde zelf.
En bij alle drie de wedstrijden is de koningstitel te behalen. Keizer kan men alleen worden van het ‘eigen’ gilde.
De Vrije Gildedag op 24 augustus 2003
Voor de Gildedag die het St.Anthoniusgilde op 24 augustus 2003 organiseert ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan, zijn 35 gilden uitgenodigd. Omdat de gilden niet alleen uit de eigen kring [‘Land van Cuijk’, waaronder het Groot Gaesbekergilde uit Soest] afkomstig zijn, maar ook uit andere kringen en zelfs uit het ‘nabije’ Duitsland, wordt dit een Vrije Gildedag genoemd.
Ochtendprogramma
De dag begint met een gildemis voor genodigden, waaronder de Commissaris van de Koningin in Brabant, de burgemeester van Cuijk en de bisschop van Den Bosch. Men trekt in optocht naar de kerk, die met ‘vliegend vaandel en slaande trom’ wordt binnengegaan.Daarna volgt de koffietafel en het schenken van de erewijn. De erewijn is traditie en wordt aangeboden door het gemeentebestuur van Cuijk.
Middagprogramma
Het wordt een indrukwekkend en kleurrijk schouwspel. Stelt U zich maar voor:35 gilden, met zo’n 1200 mannen en vrouwen, allemaal in uniform[ of costuum zoals wij zeggen] die in een optocht van zo’n anderhalve kilometer door het dorp trekken. De stoet wordt voorafgegaan door de standaardruiter. Deze gaat al zigzaggend zo’n 30 meter voor de stoet uit, om op die manier de weg vrij te maken. Op het feestterrein aangekomen volgt de massale opmars van alle deelnemende schuttersgilden. Dan volgt de vendelgroet aan de genodigden op de eretribune. Dit ‘overvendelen’ betekent het hernieuwen van de gelofte van trouw aan de kerkelijke en wereldlijke overheid. Daarna volgt het meest imposante deel: het blokdefilé, dat ook wel slingerdefilé wordt genoemd. De gildebroeders komen in blokken op, naargelang hun functie, zoals die van zilverdrager of vendelier, gevolgd door de overige gildebroeders. De kunst is een zodanige slingerbeweging te maken dat alle gildebroeders tegelijkertijd in beweging zijn.
Na het blokdefilé volgen de wedstrijden die uit de volgende onderdelen bestaan:
*vendelen, individueel en in groepen,
*trommen en klaroen blazen, zowel individueel als per korps
*schieten met geweer kaliber 22 en kruisboogschieten, beide‘op de wip’
*standaardrijden: het rijden van een speciaal uitgezet parcours door ruiters met gildestandaard
*tentoonstelling van de gilde-attributen, zoals het konings- en keizerzilver, de gildetrom, het naamschild en het hoofdvaandel.
Voor de winnaars worden zilverprijzen beschikbaar gesteld, die na afloop worden uitgereikt U ziet: gilden staan bol van eeuwenoude tradities. En op een kleurrijke manifestatie als deze Vrije Gildedag, ter gelegenheid van het 600-jarig bestaat van het St.Anthoniusgilde in Beers, is dat allemaal weer eens te zien en mee te maken. Een echt Brabants feest voor Beers, voor Cuijk en voor de regio.